Er zijn weinig onderwerpen die zo’n verstikkend gewicht in de spreekkamer brengen, als het onderwerp ‘zelfdoding’. In mijn werk op de kliniek voor kinder- en jeugdpsychiatrie van De Hoop ggz heb ik er bijna dagelijks mee te maken. De individuele verhalen en omstandigheden verschillen, maar één ding is daarbij steeds hetzelfde: de dood lonkt en is angstaanjagend tegelijk.
Voor sommigen is het dagelijkse realiteit. Hoewel, realiteit? Het spannende van de suïcidale tunnel waar zij steeds dieper ingaan, is dat hun blik op de realiteit vertroebelt. ‘Als ik er straks niet meer ben, mist niemand mij. Dit is voor iedereen beter.’ De dood wordt gaandeweg beleefd als de enige oplossing om een einde te maken aan het lijden. Andere mogelijkheden lijken zinloos en het lukt niet meer ze op waarde te schatten.
Als hulpverleners strijden we dag in dag uit tegen een ongenadig monster. Een fata morgana, die zo sterk kan zijn dat het mensen zich naar zich toetrekt. Een monster dat dagelijks in Nederland 5,2 slachtoffers maakt, zoals het CBS onlangs bekend maakte.
"Er zijn weinig onderwerpen die zo’n verstikkend gewicht in de spreekkamer brengen, als het onderwerp 'zelfdoding'"
Het is een strijd tegen de achtergrond van een maatschappij in verwarring, waarin de dood steeds vaker wordt voorgesteld als antwoord en als uitweg. Zoals in de veelbesproken Netflix-serie 13 Reasons Why, waarin het zeer geëngageerde verhaal toewerkt naar de schijnbaar enige mogelijke uitweg voor de hoofdpersoon: zelfdoding. Of zoals in het levenseindedebat, waarin het lijkt dat de dood een equivalent van leven kan zijn.
Het zijn deze bewegingen die mij het gevoel geven als hulpverlener met mijn cliënt alleen te worden gelaten in de strijd. Het maakt me bang dat we het steeds meer verleren om het lijden onder ogen te zien. Nederland, word wakker. Kom over en help! Zijn we bereid om God te vragen of we de stok en de staf mogen zijn, die de ander vertroosten als hij door een dal vol schaduw van de dood gaat? Laten we ons bezinnen op de paradox die dreigt te ontstaan. Laten we er voor staan dat dood geen leven is.
Annelies van Pelt, kinder- en jeugdpsycholoog bij De Hoop ggz.
(Deze column is verschenen in het Nederlands Dagblad van 23 september 2017.)