In gesprek met verslavingsarts Wilco van De Hoop ggz
Wilco is verslavingsarts bij De Hoop ggz. De afgelopen jaren specialiseerde hij zich in het thema terugval bij alcoholverslaving. Eén dag per week besteedt hij aan wetenschappelijk onderzoek op het gebied van terugval in alcoholgebruik.
Hoe kijkt Wilco vanuit zijn expertise aan tegen de maatschappelijke discussie over alcoholgebruik? Is de leeftijdsgrens van 18+ een veilige grens? En wanneer spreek je eigenlijk van verslaving? Wilco geeft antwoord.
In het artikel ‘Drinken is nog altijd de norm’ van verslavingsdeskundige, en je collega, Frans Koopmans is te lezen dat we een tolerant volk zijn als het gaat om alcoholgebruik. Wanneer noemen we iemand eigenlijk verslaafd?
“Dat is een interessante vraag. Vroeger werd er binnen de verslavingszorg onderscheid gemaakt tussen misbruik van alcohol en afhankelijkheid van alcohol. Tegenwoordig spreken we over een stoornis in het gebruik van alcohol. In de volksmond wordt zo’n stoornis benoemd als een verslaving.”
“Een definitie van één zin ten aanzien van alcoholverslaving is eigenlijk niet te geven. Je kunt niet zeggen ‘Als je meer dan een x aantal glazen alcohol per week drinkt, ben je verslaafd.’ Het heeft te maken met meerdere factoren. Ik zeg altijd: je bent verslaafd als je door alcoholgebruik, op wat voor manier dan ook, in de problemen komt. Denk aan lichamelijke problemen, problemen in je relatie en/of problemen op je werk. Maar ook als je meerdere keren hebt geprobeerd om te stoppen en het lukt niet, of wanneer je lichamelijk afhankelijk bent. Dan heb ik het over zweten, slecht slapen of trillen op het moment dat je niet drinkt.”
Je hebt het over lichamelijke afhankelijkheid versus problemen bij het dagelijks functioneren. Is er een verschil tussen lichamelijke en mentale afhankelijkheid?
“‘Het zit tussen je oren’, is een bekende uitspraak. Maar eigenlijk is dat wat tussen je oren zit – je hersenen dus – ook lichamelijk. Iemand die verslaafd is aan alcohol en stopt met drinken krijgt lichamelijke ontwenningsverschijnselen, zoals trillen en zweten. De mentale afhankelijkheid heeft te maken met neurotransmitters in de hersenen. Een verstoring hierin veroorzaakt ‘trek’. Het onderscheid tussen lichamelijke en mentale afhankelijkheid is dus best lastig. Het heeft alles met elkaar te maken.”
“Belangrijker is volgens mij de vraag: hoeveel controle heb je zelf over je alcoholgebruik? Er zijn onderzoekers die verslaving vooral wegzetten als een hersenziekte. Zij focussen zich helemaal op het neurobiologische stuk. Daarbij loop je echter het risico om het wilsaspect kwijt te raken. Je gaat er dan vanuit dat je volledig overgeleverd bent aan de lichamelijke drang. Dat gaat mij te ver. Uit mijn onderzoek blijkt ook anders.”
Het onderzoek waar je aan refereert, richt zich op terugval in alcoholgebruik. Kun je daar wat meer over vertellen?
“Ik ben al een aantal jaar bezig met wetenschappelijk onderzoek. Ik heb me daarbij onder meer gericht op de mogelijk steunende invloed van de maatschappelijke omgeving. Daaruit blijkt onder andere dat een steunende omgeving, geloof/zingeving én het stellen van hoge doelen – en daar vertrouwen in hebben – positief effect hebben. Bij De Hoop ggz werken we overigens al op die manier. We bieden bijvoorbeeld systeemtherapie. Hierbij betrekken we de omgeving van de cliënt bij de behandeling. Ook het geloof/zingeving speelt bij ons een belangrijke rol. Dat heeft natuurlijk alles te maken met onze christelijke identiteit, maar deze aanpak wordt dus ook vanuit de literatuur ondersteund.”
"Ook het geloof/zingeving speelt bij De Hoop een belangrijke rol. Dat heeft natuurlijk alles te maken met onze christelijke identiteit, maar deze aanpak wordt dus ook vanuit de literatuur ondersteund.”
Bij terugval spreken we over mensen die in ieder geval al een afkickproces hebben doorlopen. Hoe gaat zo’n detoxproces in zijn werk?
“Detoxen – of ontgiften – brengt lichamelijke onrust met zich mee. Het zenuwstelsel schiet in een overreactie omdat de dempende stof, alcohol, ineens weg valt. Wanneer een detox naar verwachting erg heftig is, gebeurt dat altijd tijdens een opname in onze detoxkliniek. We maken dan ook gebruik van rustgevende medicijnen in de eerste periode, om hevige reacties als epileptische aanvallen te voorkomen. Na de detox wordt de behandeling meestal ambulant vervolgd. Wanneer afhankelijkheid van alcohol niet zodanig is dat er kans bestaat op heftige lichamelijke ontwenningsverschijnselen, zal er gekozen worden voor ambulante begeleiding.”
Maatschappelijk is er de laatste jaren veel meer aandacht gekomen voor alcoholgebruik en de risico’s daarvan. Wat vind je daarvan?
“Een hele goede zaak! We hebben die beweging bij roken ook gezien en dat heeft effect gehad. Het is een kwestie van een lange adem. Alcohol brengt simpelweg ook veel geld in het laatje van bijvoorbeeld de fabrikanten. Er is echt een verandering in mindset nodig van diverse generaties. Sociaal maatschappelijk moet er een kentering komen. Wat mij betreft zou het allemaal nog wat steviger neergezet mogen worden: streef naar de nullijn. We weten inmiddels dat alcohol slecht voor je is. Laat het iets voor af en toe zijn, in plaats van vanzelfsprekend voor iedere dag.”
En ook die leeftijdsgrens verder verhogen, dan?
“Wat mij betreft wel. Ik ben blij met de verhoging van 16 naar 18 jaar, maar we weten dat hersenen dan nog zeker niet klaar zijn met ontwikkelen. Bovendien weten we uit onderzoek dat hoe eerder jongeren beginnen met het drinken van alcohol, hoe groter de kans is dat er problematisch drinkgedrag wordt ontwikkeld op latere leeftijd. 21 jaar is een mooie volgende stap, maar als je naar de literatuur kijkt mag die grens zelfs verlegd worden naar ver in de 20.”
Welke tip zou je willen geven aan lezers van die artikel die zich realiseren dat ze teveel drinken, maar nu niet direct zitten te wachten op opname in een verslavingskliniek?
“De eerste stap is altijd een bezoek aan de huisarts. Hij/zij zal met je in gesprek gaan over de ernst van het probleem en de daarbij behorende begeleiding. Er zijn heel veel mensen die zelf verantwoord kunnen stoppen. Misschien hoor je wel bij die groep! Onder begeleiding van de huisarts stoppen is dan vaak ook een mogelijkheid. Als jouw huisarts twijfelt of wil overleggen, kan deze altijd contact opnemen met De Hoop of een andere verslavingszorginstelling. Hoe dan ook: erken het probleem en praat erover. Dan is er al een hele belangrijke stap gezet!”
Wilco Sliedrecht is verslavingsarts bij De Hoop ggz en intern praktijkopleider. Hij houdt zich één dag per week bezig met wetenschappelijk onderzoek ten aanzien van alcoholverslaving. Daarnaast is Wilco bestuurslid van de Vereniging voor Verslavingsgeneeskunde Nederland (VVGN).