Alcohol: we ‘mogen’ er steeds minder van drinken. Adviseerde de Gezondheidsraad in 2005 nog ‘niet meer dan twee glazen per dag voor vrouwen en drie glazen voor mannen’, anno 2019 luidt het devies: geen alcohol drinken is de beste keuze. Ondertussen voert de overheid volop campagne met als doel de kennismaking met alcohol uit te stellen tot minimaal 18 jaar én om huidige drinkers bewust te maken van hun alcoholgebruik. Het meest recente voorbeeld hiervan is de campagne IkPas.
Waarom al deze aandacht en adviezen van de overheid? Verslavingsdeskundige Frans Koopmans, werkzaam als beleidsmedewerker bij De Hoop ggz en onderzoeker van het Kennisinstituut christelijke ggz (KICG), begrijpt de keuze van de overheid wel: “Zowel jongeren als ouderen drinken vaak vanuit gewoontevorming of omdat ‘het erbij hoort’. Het gesprek over alcoholgebruik moeten we blijven voeren. Met jongeren én met volwassenen.”
Gewoontevorming
Gewoontevorming is een groot probleem bij de consumptie van alcohol. Dat is ook de boodschap van de overheidscampagne IkPas, die volwassen drinkers oproept om gedurende een bepaalde periode alcohol geheel te laten staan. Juist om die gewoontevorming te doorbreken. “Drinken is binnen onze samenleving inderdaad nog altijd de norm”, zegt Frans. “Dat laten de cijfers ook zien. In 2017 dronk 79,5% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder wel eens alcohol. Dat komt neer op bijna 11 miljoen volwassen.”
Het percentage scholieren (12-16 jaar) dat ooit alcohol dronk, halveerde tussen 2003 en 2015. Toch geeft nog steeds bijna de helft van deze groep aan, 45,4%, al eens gedronken te hebben. Onderzoek uit 2017 laat zien dat van de jongeren (16-18 jaar) 85% ooit alcohol heeft gedronken. Bijna driekwart deed dit in de maand voorafgaand aan het onderzoek nog. “En als jongeren eenmaal beginnen met drinken, dan drinken ze al snel veel”, licht Frans toe. “Ook daar is dus nog een hoop winst te behalen.”
“Ouders spelen een belangrijke rol bij de leeftijd waarop kinderen voor het eerst drinken."
Effect van alcohol
Een andere belangrijke reden voor de lobby van de overheid zijn resultaten van onderzoek naar het effect van alcohol op ons lichaam. “We komen steeds meer te weten over de effecten van middelengebruik, waaronder alcohol”, bevestigt Frans. “Het is slecht voor onze organen, veroorzaakt afhankelijkheid, psychologische problemen, beroertes en verschillende soorten kanker. Daarnaast weten we dankzij diverse technieken – waaronder pet-scans en ct-scans – nu ook wat alcohol doet met hersenen die nog in ontwikkeling zijn. Alcoholgebruik verstoort het ontwikkelingsproces. Van diverse jongeren die zich bezig hielden met comazuipen is bekend dat ze daarna een niveau lager zijn gaan functioneren op school.”
Rol van ouders
Comazuipen is uiteraard geen handige keuze. Maar zorgt af en toe een drankje nou ook echt voor problemen? “Ja”, weet Frans. “Ook als er in mindere mate gedronken wordt, heeft alcohol een negatief effect op de hersenontwikkeling van jongeren. Bovendien is de leeftijdsgrens van 18 jaar ook nog vrij ‘voorzichtig’. We weten inmiddels dat de ontwikkeling van de hersenen doorgaat tot 24-25 jaar. Het zou dus eigenlijk nog wijzer zijn om tot die tijd helemaal geen alcohol te drinken.”
Of het ooit zo ver gaat komen in Nederland, betwijfelt hij: “De verhoging van 16 naar 18 jaar had al behoorlijk wat voeten in de aarde. Wie weet wordt de grens nog wel eens bijgesteld naar 21 jaar.” Handhaving van een leeftijdsgrens is echter niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid. Frans: “Ouders spelen een belangrijke rol bij de leeftijd waarop kinderen voor het eerst drinken. We hebben jarenlang gedacht dat jongeren vanaf hun pubertijd vooral naar hun vrienden luisteren. Uit onderzoek blijkt dat de mening van ouders toch vaak bepalend is in het keuzeproces van kinderen. Kortom: ouders, neem je verantwoordelijkheid, stel regels en grenzen en beargumenteer ook waarom je dat doet.”
"Houding en gedrag beïnvloeden is een kwestie van een lange adem."
Gewoontevorming doorbreken
Overheidscampagnes als NIX18 en IkPas gaan we de komende jaren ongetwijfeld vaker tegenkomen. Laatstgenoemde campagne startte op 6 maart een nieuwe challenge: 40 dagen geen lang druppel alcohol drinken. Veertig dagen de tijd om gewoontevorming te doorbreken. Dat blijkt in de praktijk overigens best een lastige opgave. Het zijn onze hersenen die daar een centrale rol bij spelen. Frans: “Onze grijze massa is een uitermate effectief orgaan. Alles wat geautomatiseerd kan worden, wordt dat ook. Ben je gewend om een glaasje wijn te drinken bij de maaltijd? Dan geven je hersenen dat signaal af zodra je begint met eten: ‘Tijd voor een wijntje!’. Bovendien is het gedeelte in de hersenen waarin herinneringen zijn opgeslagen, verbonden met het gedeelte waar beloning wordt ervaren. Dat veroorzaakt ‘zin in’ en ‘hunkering naar’ iets. Gewoontevorming doorbreken kost dan ook tijd en doorzettingsvermogen.”
Lange adem
Resultaten van de diverse overheidscampagnes ten aanzien van alcoholgebruik, zijn positief te noemen. De dalende lijn van alcoholgebruik op jonge leeftijd die vijftien jaar geleden werd ingezet is nog steiler sinds 2014, toen de minimumleeftijd voor alcohol naar achttien ging. Veel minder vijftien- en zestienjarigen beginnen met drinken. Uit cijfers van IkPas blijkt dat 65% van de deelnemers structureel minder drinkt na een periode van geheelonthouding. 47% heeft het gevoel gewoontedrang te hebben doorbroken. “Mooie cijfers”, beaamt Frans. “Maar we zijn er nog lang niet. Houding en gedrag beïnvloeden is een kwestie van een lange adem. Kijk maar naar roken. Met dat thema zijn we als maatschappij al jaren bezig. Gelukkig zien we daar een kentering. Mensen zijn zich meer dan ooit bewust van de gevaren en handelen daar ook naar. Het zou mooi zijn als dat met alcoholgebruik ook gebeurt!”
Meer nodig?
Lukt het jou niet om zelfstandig te minderen of te stoppen met drinken? Is ‘willen’ drinken bij jou veranderd in ‘moeten’? De Hoop helpt. Meer informatie over afhankelijkheid van alcohol en hoe De Hoop jou kan helpen, vind je op onze website.
Bron: Nationale Drugmonitor 2018, ikpas.nl.